Epictetus on Fearing Death: Bugbear and Open Door Policy
W.O. Stephens
8 ισχυρισμοί που συγκροτούν μια ενιαία, συνεκτική και περιεκτική υπόθεση κατά του φόβου προς το θάνατο
(α) η κοσμική οπτική του θανάτου είναι απαραίτητη για την κατανόηση του γιατί ο θάνατος είναι αδιάφορος.
Ο Επίκτητος υποστηρίζει ότι ο θάνατος είναι μια αλλαγή αυτού που είναι τώρα, όχι σε αυτό που δεν είναι, αλλά σε αυτό που δεν είναι τώρα (iii 24,93). Το άτομο που πεθαίνει δεν θα υπάρχει πια, αλλά κάτι άλλο θα υπάρχει στη θέση του. Αυτό το νέο είναι κάτι που ο κόσμος χρειάζεται. Ο καθένας μας γεννήθηκε, όταν ο κόσμος τον είχε ανάγκη (iii 24.94), καθορίζεται από το σύμπαν (κοσμική προοπτική, κοσμικός κύκλος, περιοδικότητα κόσμου).
Ο θάνατος είναι αναπόφευκτος, προβλέψιμος, συνηθισμένος όπως ο κύκλος της γέννησης, της ανάπτυξης, της αποσύνθεσης και της αναγέννησης σε όλη τη φύση. Θνητά όντα που ζουν ανάμεσα σε αναρίθμητα άλλα θνητά φυτά, ζώα και ανθρώπους (ii 6.27). Αρκεί να κατανοήσει και να αποδεχτεί πώς λειτουργεί η φύση. Το μεμονωμένο ανθρώπινο ον θα πάψει να είναι μετά το θάνατό του, αλλά κάτι διαφορετικό θα προκύψει από τα υλικά συστατικά του αποθανόντος (iii 24.94). Επιστρέφει όχι σε κάτι τρομερό (δεινόν), αλλά σε ό,τι είναι φιλικό και συγγενικό με αυτό (τὰ φίλα καὶ συγγενῆ), στα στοιχεία (τὰ στοιχεῖα, iii 13.14)
Το να επιθυμεί να ζει για πάντα σημαίνει να επιθυμεί να είναι ένα διαφορετικό είδος ύπαρξης από αυτό που είναι, επιθυμεί να μην είναι άνθρωπος και ο κόσμος να μην είναι όπως είναι (επιθυμίες που δεν μπορούν να ικανοποιηθούν) (i 27.9-10). Να αναγνωρίσει ότι ό,τι γεννιέται χάνεται (ii 5.12, ii 9.1-2, iii 1.25-26, iv 1.104). Nα απολαύσουμε το φεστιβάλ της ζωής με την πεπερασμένη διάρκειά του μέχρι να τελειώσει (iv 1.105-110). Ο θάνατος είναι αναπόφευκτος (ἀναγκαῖον, i 27.7) και δεν μπορεί να αποφευχθεί επ' αόριστον (i 27,9).
(β) ένα άτομο μπορεί να δικαιολογηθεί να αποφασίσει να μην λάβει μέτρα που αυξάνουν την πιθανότητα να επιβιώσει.
Υπάρχουν συνθήκες κάτω από τις οποίες ένα πρόσωπο εκτιμά ότι το να είναι ο εαυτός του, να είναι πιστό σε ορισμένα επιλεγμένα χαρακτηριστικά της ταυτότητά του, και να πεθάνει είναι παραπάνω από το να ζει ως κάποιος άλλος. Δεν θα εξαναγκαστεί να κάνει τίποτα, παρά τη θέλησή του.
(γ) ένα άτομο μπορεί να δικαιωθεί να αποφασίσει να φύγει από τη ζωή·
(δ) η αιτιολόγηση τέτοιων αποφάσεων ζωής ή θανάτου είναι αυτόνομη·
Αν πιστεύουν ότι η ζωή τους είναι σοβαρά, ανεπανόρθωτα κακή, δεν αξίζει τον κόπο να την αντέξουν τότε μπορούν να βγουν από τη ζωή (i 25.7-8, II 5.14-21, iv 7.19, iv 7.30-31,iv 4.26, i 25.18). Η επιλογή εναπόκειται στο άτομο. Η ζωή είναι αρκετά σύντομη και αρκετά εύκολη για να την αντέξει, έτσι δεν θα έπρεπε να βγαίνει από τη ζωή χωρίς λόγο (i 9.17).
ε) η ταυτότητα ενός ανθρώπου είναι μια ένωση ενός συγκεκριμένου σώματος με μία συγκεκριμένη ψυχή, ούτε το σώμα ούτε η ψυχή επιζεί, μετά τον θάνατο.
στ) η γνώση ότι μπορούμε να επιλέξουμε εμείς οι θνητοί τον θάνατο είναι παρηγορητικη
ζ) η κατανόηση των ισχυρισμών
Η γνώση ότι ο θάνατος είναι αδιάφορος μας ελευθερώνει να κυνηγήσουμε άφοβα την ενάρετη ζωή. Ούτε η επιλογή να ζεις και να αντέχεις σκληρές δοκιμασίες, ούτε η επιλογή να βγεις στο καταφύγιο του θανάτου, αποκλείει να το κάνουμε χαρούμενα. Επιδοκιμάζει την παρατήρηση του Διογένη ότι το μόνο σίγουρο μέσο για την ελευθερία είναι να πεθάνεις χαρούμενα (iv 1.29-30) Ο τρόπος να πεθάνει καλά είναι να ζει καλά, δηλαδή ευγενικά, ενάρετα ωφελώντας άλλους και με ευγνωμοσύνη που έζησε (iv 10.11-17).
(α) έως (στ) μας ελευθερώνει να επιδιώξουμε άφοβα την ενάρετη ζωή, ενώ (η) η ψευδής πεποίθηση ότι ο θάνατος είναι κακός θεμελιώνει τον φόβο του θανάτου, ο οποίος, ως η επιτομή όλων των ανθρώπινων κακών, ακρωτηριάζει την ικανότητα να ζούμε σύμφωνα με την αρετή.
Όχι ο θάνατος, αλλά ο φόβος του θανάτου κλέβει την ηθική ακεραιότητα. -> πειθαρχία απέναντι στον φόβο του θανάτου
Διάκριση πέντε φόβων σχετικά με το θάνατο
1) ο φόβος του θανάτου του μη υπάρχοντος
Σύμφωνα με τον Επίκτητο, στο θάνατο το σώμα χωρίζεται από την ψυχή (ii 1.17· iii 22.33). Αρνείται τη δυνατότητα μιας μεταθανάτιας ζωής μιας ασώματης συνείδησης. Η προσωπική συνείδηση τελειώνει και μαζί της η ταυτότητα του ατόμου. Το φυσικό υλικό που αποτελούσε το άτομο ως ψυχοσωματικό σύνολο ανακυκλώνεται ξανά σε εκείνα τα στοιχεία από τα οποία προήλθε (iv 7.15). Ως εκ τούτου, ο θάνατος ενός ανθρώπου είναι τόσο φυσικός και συνηθισμένος όσο κάθε άλλη διαδικασία μεταμόρφωσης ενός οργανικού σώματος, αλλαγή όπως η πτώση των φύλλων (iii 24.91-92,ii 6.11-13)). Σύμφωνος με τους ρυθμούς της φύσης. Η ανακύκλωση, μετά θάνατον, των υλικών στοιχείων ενός ατόμου μέσα στον κόσμο δεν είναι τραγωδία (iv 7.15).
2) ο φόβος ότι θα πεθάνει ή η ανησυχία ότι είναι θνητός.
3) ο φόβος του πρόωρου θανάτου, δηλαδή πριν κάποιος ολοκληρώσει τους στόχους του στη ζωή
Κανείς δεν δικαιούται διάρκεια ζωής οποιασδήποτε συγκεκριμένης διάρκειας.
4) ο φόβος της διαδικασίας του θανάτου, του πώς πεθαίνει κανείς.
Δεν έχει σημασία με ποιον τρόπο θα πεθάνει κάποιος (ii 16.22-23). Όλοι οι δρόμοι προς τον θάνατο είναι ίσοι (ii 6.17-19), αδιάφοροι όλοι οδηγούν προς τον ίδιο προορισμό. Όλες οι αιτίες οδηγούν στον χωρισμό του σώματος από την ψυχή (iv 7.27, iii 26.1-4, ii 15.4-13, iii 24.101, iii 24.27-28, i 9.12-16, ii 5.12-14, ii 6.20, iii 2.15
5) ο φόβος του ο θάνατος των άλλων, ιδιαίτερα ο θάνατος αγαπημένων προσώπων.
Συνειδητοποίηση & αποδοχή ότι είμαστε θνητοί. Η ύπαρξη πολύτιμη, εύθραυστη, προσωρινή, ένα παροδικό δώρο. Ο δωρητής, η φύση, το ζητά πίσω. Πέρα από τον ανθρώπινο έλεγχο. Όσο το έχεις, φρόντισε το (Ench. 11)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου