ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ 

    «Μια τετραμελής οικογένεια οικονομικών μεταναστών απευθύνθηκε σε έναν οικογενειακό σύμβουλο, διότι υπήρχαν προστριβές στην οικογένεια, τόσο ανάμεσα στους γονείς, όσο ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά (Γ. αγόρι 10 ετών και κορίτσι 8 ετών) και γενικά ήταν φανερό ένα πρόβλημα επικοινωνίας. Χαρακτηριστικά αναφέρουν «Ήρθαμε για να μας κάνετε οικογένεια». Από τις πρώτες πληροφορίες που συλλέχθηκαν, προέκυψε το στοιχείο ότι το πρώτο παιδί της οικογένειας πέθανε, ενώ η μητέρα ήταν έγκυος στον Γ., μετά από ένα τραγικό ατύχημα που συνέβη όταν ήταν έξω με τον πατέρα, του οποίου η προσοχή είχε διαφύγει για λίγο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο πατέρας να κλειστεί στον εαυτό του (40 ετών) και η μητέρα (33 ετών) να περάσει το υπόλοιπο της εγκυμοσύνης της νιώθοντας μοναξιά. Ο Γ. όταν γεννήθηκε πήρε το όνομα της αδερφής του. Είναι ένα συμπαθητικό και φιλικό αγόρι, αλλά δεν ακολουθεί τα όρια και τους κανόνες και παρουσιάζει χρόνια εγκόπριση. Ενώ είχε αποκτήσει φυσιολογικά τον έλεγχο των σφικτήρων, το ζήτημα προέκυψε σποραδικά και το τελευταίο διάστημα είχε γίνει πιο έντονο. Συχνά η μητέρα συμμαχεί με τα παιδιά εναντίον του πατέρα».

Ποιες είναι οι δυσκολίες που συναντά ο οικογενειακός σύμβουλος με την οικογένεια;

Σύμφωνα με την συστημική οικογενειακή θεωρία του Bowen, σε ποια στοιχεία πρέπει να εστιάσει ο σύμβουλος προκειμένου να ξεκινήσει τη συμβουλευτική σχέση με τα μέλη της οικογένειας; Τεκμηριώστε την απάντησή σας.

    Με μία πρώτη εντύπωση, η οικογένεια αντιμετωπίζει δυσκολίες, όταν μάλιστα ζητά από τον σύμβουλο να τους “κάνει” οικογένεια. Το να το ζητάνε από κάποιον πέρα από την οικογένεια, σπουδαίο φυσικά το ότι έκριναν αναγκαίο να ζητήσουν καθοδήγηση και βοηθητικό που αναφέρουν “ήρθαμε”. Φυσικά στη συνέχεια θα φανεί αν και οι δύο γονείς συμπίπτουν σε αυτή τους την επιθυμία. Εκ πρώτης, επίσης, ο οικογενειακός σύμβουλος ενδέχεται να συναντήσει μία πρώτη δυσκολία αν βιαστικά τους εντάξει στην ευρύτερη κατηγορία των ευάλωτων/ ευπαθών ομάδων “οικονομικοί μετανάστες”. Χρειάζεται να βάλει στην άκρη όποια “προκατάληψη” τυχόν θα μπορούσε να έχει για αυτούς τους ανθρώπους, όπως ανάμεσα σε δύο χώρες, δυσκολίες αποχωρισμού & προσαρμογής, οικονομικές δυσκολίες. Όλα αυτά μπορεί να συνδέονται με τις προστριβές μέσα στην οικογένεια, αλλά χρειάζεται να τα διερευνήσει δημιουργώντας ένα πλαίσιο σεβασμού, ασφάλειας και εμπιστοσύνης και ακούγοντας τους (ενεργητική ακρόαση), βάζοντας στην άκρη τα όποια στερεότυπα. Κάθε μέλος μίας οικογένειας αλληλεπιδρά με το ευρύτερο περιβάλλον και η δυναμική της οικογένειας επηρεάζεται από τις δυσκολίες, ας περιμένει ο σύμβουλος να ακούσει από τα ίδια τα άτομα πώς αφηγούνται τις δικές τους συνδέσεις. Όπως αντίστοιχα, και το πώς οι ίδιοι νοηματοδοτούν τις προστριβές και τα ζητήματα επικοινωνίας, μέσα από το δικό τους πολιτισμικό και κοινωνικό υπόβαθρο, ενδέχεται να διαφέρει από την κοινωνικά και πολιτισμικά διαμορφωμένη ματιά του συμβούλου. Στην περίπτωση που ο σύμβουλος αντιληφθεί ότι χρειάζεται συνεργασία με διερμηνέα ή πολιτισμικά εξειδικευμένου σύμβουλου, επιδιώκοντας ό,τι χρειάζεται για να διατηρήσει μία διαπολιτισμική προσέγγιση. Ως πιο μεγάλη δυσκολία, υπό τη δική μου οπτική, για τον οικογενειακό σύμβουλο είναι να μην σχηματοποιήσει, πολύ νωρίς, τη δυναμική αυτής της οικογένειας και τη συνδέσει με τη απώλεια του πρώτου παιδιού. Ακόμη και αν έχει βάση μία τέτοια ερμηνεία, χρειάζεται να ακούσει το ζευγάρι να αφηγείται για τον τρόπο γνωριμίας τους, πώς και οι δυο τους, μέσα από τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, έχουν βιώσει το θάνατο του παιδιού τους, τι τους έκανε να δώσουν το όνομα του στο επόμενο, πώς συνδέεται αυτή η επιλογή με οικογενειακές παραδόσεις, θρησκευτικές πρακτικές, νοοτροπία. Το ζήτημα της εγκόπριση να μη βιαστεί να το συνδέσει με αίτια, αλλά να συνεργαστεί με τον παιδίατρο από τον οποίο ενδέχεται να ενημερωθεί και πιο εμπεριστατωμένα για το παιδί και το ζήτημα. Στη συνέχεια, θα μπορεί να κάνει και πιο εύστοχες συνδέσεις.

    Η συγκεκριμένη μελέτη περίπτωσης θα μπορούσε να προσεγγιστεί με διάφορες οπτικές, για λόγους συντομίας, θα επικεντρωθώ αυστηρά σε μία οπτική επηρεασμένη από το διαγενεαλογικό μοντέλο του Bowen. Ένα παραπάνω, αν αυτοί οι άνθρωποι προέρχονται από έναν πολιτισμό με αξίες συλλογικότητας ή αυστηρά οριοθετημένων ρόλων με αντίσταση στην αλλαγή, παρά ατομισμού και εστίαση στις ατομικές ανάγκες, χρειάζεται μία οπτική που θα λαμβάνει υπόψη το πολυγενεαλογικό ή/ και το ιστορικό τους πλαίσιο (πολυγενεαλογική διαδικασία μετάδοσης). Η συμπεριφορά του μικρού αγοριού και το χρόνιο θέμα του θα συσχετιστεί με το οικογενειακό συναισθηµατικό σύστηµα που επεκτείνεται σε αρκετές γενιές, με ένα ευρύτερο οικογενειακό πλαίσιο. Η συγκεκριμένη προσέγγιση, επίσης, θα είναι πολύ χρήσιμη στην αποτριγωνοποίηση της οικογένειας. Η μητέρα, σταδιακά, να ανακαλύψει τη δυναμική σχέση της με τα παιδιά, τη συμπεριφορά της απέναντι τους, να διαμορφώσουν μία σχέση σταθερή χωρίς να αντιμετωπίζει τον πατέρα ως παράγοντα που αν εναντιωθούν απέναντι του θα νιώθουν πιο κοντά. Και οι δύο σύντροφοι θα καθοδηγηθούν να ανακαλύψουν τον τρόπο διαφοροποίησης ή συγχώνευσης που είχαν με την αρχική τους οικογένεια και πώς επιδρά στην τωρινή τους οικογένεια καθώς και να συνειδητοποιήσουν τα δυσλειτουργικά μοτίβα που φέρουν από τις πρώτες τους εμπειρίες, από τις αρχικές οικογένειες. Το πιο πολύτιμο, να ανακαλύψουν τους ρόλους που έχουν συγχωνευθεί μέσα στην οικογένεια τους και σταδιακά να ενδυναμώσουν τη διαφοροποίηση του κάθε ατόμου ως ξεχωριστού εαυτού. Το κάθε μέλος να μπορεί να είναι ο εαυτός του και να επιτρέπει και στα άλλα μέλη να είναι ο εαυτός τους, υγιές για να μπορούν να συνεχίσουν να διατηρούν αρμονικές σχέσεις ανάπτυξης εαυτού μεταξύ τους. Σταδιακά, θα διερευνήσουν το θυμικό σύστημα της πυρηνικής οικογένειας, τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο ένα μέλος τους χειραγωγεί αυτόματα ένα άλλο, όπως ενδέχεται να συμβαίνει μέσα από τη σύγκρουση του ζεύγους, αλλά και με τη διαταρακτική συμπεριφορά του παιδιού. Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, θα ανακαλύψουν την προβολική διαδικασία, ποιους φόβους και προσδοκίες οι γονείς προβάλλουν/μεταδίδουν στα παιδιά τους. Θα χαρτογραφήσουν τη σειρά γέννησης των παιδιών τους και θα αναρωτηθούν πώς μπορεί να επηρεάζει τη δυναμική της οικογένειας τους και αν αντιλαμβάνονται περιθώρια αλλαγής αυτής της οπτικής.