ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ 

 Καλείστε να αναλάβετε συμβουλευτικό ρόλο στο μαθητή - έφηβο με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες και ενδείξεις διάσπασης προσοχής, εντός του σχολικού του πλαισίου.

Ο μαθητής Γρηγόρης αναφέρει σε μια πρώτη συνάντηση με το Σύμβουλο:

    “Δεν τα καταφέρνω πολύ καλά στα μαθηματικά και με τον καθηγητή δεν έχουμε και την καλύτερη επικοινωνία. Προσπαθώ πολύ και πάλι δεν καταφέρνω ποτέ να πετύχω ένα 13. Κάθε φορά που απαντάω κάτι και είναι λάθος, μου κάνει υποτιμητικά σχόλια μπροστά σε όλους στην τάξη. Σε όλα τα άλλα μαθήματα τα πάω πολύ καλά, εκτός από τη γλώσσα, αλλά εκείνη η καθηγήτρια με καταλαβαίνει και μου δίνει πολύ χρόνο κάθε φορά που κάτι με ρωτάει.

    Δεν έχω θέματα με κανέναν άλλο καθηγητή. Έχω κουραστεί να προσπαθώ και να μην βγαίνει πουθενά! Νομίζω ότι δε με συμπαθεί και σίγουρα δεν καταλαβαίνει την προσπάθεια μου. Θέλω να αλλάξω σχολείο γιατί όλοι οι συμμαθητές μου μου λένε ότι είμαι “και λίγο χαζός στα μαθήματα”...”

    Καλό είναι να αναφερθείτε σε δεξιότητες συμβουλευτικής που μπορείτε να αξιοποιήσετε στη συμβουλευτική διαδικασία με το μαθητή. Επίσης, μπορείτε να αναφερθείτε στις τεχνικές που θα χρησιμοποιήσετε και ταιριάζουν σε αυτή την ηλικία. Παράλληλα, οφείλετε να δώσετε κατευθύνσεις στον εκπαιδευτικό του για την ορθότερη αντιμετώπιση του μαθητή 

    Στο πρώτο στάδιο της συμβουλευτικής, τη διερεύνηση, μία πρώτη προσέγγιση θα μπορούσε να γίνει μέσω του focusing, τεχνική με την οποία μπορεί να έρθει σε επαφή με τα συναισθήματά του και να ανακαλύψει έναν τρόπο έκφρασης. Ως αφετηρία, το παιδί κάθεται αναπαυτικά, του δίνεται χρόνος να ηρεμήσει. Ζητώ τη συναίνεση του για να ακολουθήσουμε αυτή την τεχνική που θα το βοηθήσει να έχει μία αίσθηση για το όλο της εμπειρίας μίας κατάστασης. Ας υποθέσουμε ότι δέχεται. Δεν νιώθει ότι χειραγωγείται, αλλά επιτρέπει να μάθει κάποια βήματα καθοδήγησης. Νιώθει ότι γίνεται σεβαστό, αφήνει στην άκρη τις περιττές σκέψεις και ανησυχίες και συνεχίζουμε “Ας φανταστείς ένα μπαλόνι. Βάλε ό,τι σε ενοχλεί μέσα σε αυτό το μπαλόνι και αποχαιρέτησε το καθώς το βλέπεις να ανεβαίνει προς τον ουρανό”. Το ρωτώ αν θα μπορούσα να το συνοδέψω, για να νιώθει ότι έχει τον έλεγχο της διαδικασίας. Στη συνέχεια, το παιδί αφήνεται να μοιρασθεί με συντομία την “καρδιά” του προβλήματος. Ό,τι και να εκφραστεί από το παιδί, θα το καθρεφτίσω. Σταδιακά, έχουμε, όπως ελπίζω, συγχρονιστεί και ηρεμήσει ώστε να εμβαθύνουμε στο βίωμα του, για το πώς νιώθει για ότι συμβαίνει “Τι σε εμποδίζει να νιώσεις καλά;”. Αντανάκλαση συναισθημάτων όπως “Φαίνεται σαν κάτι να είναι θυμωμένο/ στενοχωρημένο μέσα σου;”. Μέσα από αυτή την τεχνική μαθαίνει να συγκεντρώνεται στην εσωτερική του εμπειρία και να αποδέχεται και τα πιο δύσκολα συναισθήματα. Ακολουθεί το στάδιο της παρατήρησης “Παρατήρησε πού το αισθάνεσαι αυτό στο σώμα σου, τώρα που το θυμάσαι…” “Πάρε όσο χρόνο θέλεις για να δεις τι αίσθηση έχει αυτό στο σώμα σου”. Στη συνέχεια, μένει με τη βιωμένη αίσθηση. Έχει να επιλέξει τι θα ήταν καλύτερο για το ίδιο να περιγράψει πιο αναλυτικά τη βιωμένη αίσθηση ή να τη ζωγραφίσει. Σε αυτό το στάδιο αναπαράστασης, δεν διακόπτω. Πολύ πιθανό, θα ακούσουμε στη συνέχεια έναν αναστεναγμό ή κάποιον άλλον ήχο ανακούφισης ή δάκρυα ανακούφισης και τότε μόνο λέω “Παρατηρείς αυτόν τον αναστεναγμό; Τι αίσθηση έχει τώρα μέσα σου;” Γιατί να επιλέξω αυτή την τεχνική; Το παιδί μαθαίνει, ολοένα και περισσότερο μέσα από την εξάσκηση, να παρατηρεί το δικό του βίωμα, ανακαλύπτει έναν τρόπο να το μαλακώνει, να το αναπλάθει. Ευελπιστώ, ότι νιώθει να έχει τον έλεγχο του εαυτού του και ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία να μην τρομάζει ότι κάτι δυσάρεστο θα του συμβεί από τους άλλους. Νιώθει ότι έχει τη δίοδο να το επεξεργαστεί. Μαθαίνει να αυτορρυθμίζει τα συναισθήματά του. Για μένα, επέλεξα αυτή την τεχνική, για να γνωρίζω τι πραγματικά νιώθει το παιδί, συνδεδεμένο με το βίωμα και τα συναισθήματά του, όχι μόνο από το τι του λένε οι σκέψεις του.

    Στο στάδιο της συνειδητοποίησης, αρχίζει να νιώθει ότι δεν είναι έρμαιο της επικοινωνίας με τον καθηγητή. Το πώς νιώθει για τον εαυτό του δεν εξαρτάται τόσο από τους άλλους. Θα κάνει μεν κάποια απόπειρα με τον καθηγητή να του εκφράσει πώς νιώθει, αλλά έχει αντιληφθεί ότι ο καθηγητής είναι ένας άνθρωπος με τα δικά του ιδιαίτερα βιώματα και το πώς αντιδρά δεν έχει να κάνει με το ίδιο το παιδί, αλλά με το ποιος είναι ο ίδιος. Αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να ελέγξει τη συμπεριφορά του καθηγητή αλλά το πώς νιώθει και αντιδρά ο ίδιος απέναντι σε όλο αυτό. Συνειδητοποιεί ότι δεν του λένε όλοι οι συμμαθητές του ότι είναι χαζός στα μαθήματα, και όχι και τόσο συχνά, αλλά όταν η στενοχώρια ή ο θυμός τον κυριεύει νιώθει και μέσα του κάτι να του φωνάζει ότι είναι χαζός και ότι μεγεθύνει όποιο ερέθισμα από τους άλλους. Στο πλάνο δράσης, το ίδιο το παιδί προτείνει ότι δεν θα αλλάξει σχολείο, αλλά αναζητά έναν τρόπο να νιώθει πιο αισιόδοξα, πιο φωτεινά μέσα του. Να δυναμώσει κάτι μέσα του. Ένας ενδεχόμενος τρόπος θα ήταν να μάθει να εστιάζει και στις όμορφες στιγμές της καθημερινότητάς του. Συγκεκριμένα “Έχεις βιώσει κάτι ευχάριστο τελευταία;… Σκέψου τώρα πάλι αυτό… Φαντάσου να το ζεις πάλι… άφησε την ηρεμία να σε κατακλύσει… έχεις αυτή την ωραία αίσθηση στο σώμα σου… Μπορείς να δώσεις ένα χρώμα σε αυτό;”. Το βίωμα της καθημερινότητας δεν είναι μία ευθεία γραμμή, το πώς θα πορευτούμε και θα νιώσουμε μέσα σε όλες τις καμπύλες της είναι, σε μεγάλο βαθμό, στο χέρι μας. Το παιδί αντιλαμβάνεται ότι η μαθησιακή διαδικασία στη κάθε μέρα έχει να του μάθει πολλά και όχι και ο επιθυμητός στόχος- ο βαθμός. Στη σχολική καθημερινότητα στρέφεται στα θετικά που θα του δώσουν ευχάριστα βιώματα και δύναμη.

    Ως προς τον καθηγητή, δυσκολεύει κάπως το ζήτημα. Είναι συνάδελφος. Καθοριστικό το πώς έχει διαμορφωθεί ως άνθρωπος, οι σκέψεις του για τη ζωή, αλλά και την εκπαίδευση. Το πώς βλέπει του μαθητές; Ένα άλλο ζήτημα, το πόσα χρόνια έχει θητεία στην εκπαίδευση, πώς αντιμετωπίζει τους άλλους συναδέλφους, αν αφήνει περιθώριο συνεργασίας ή συνομιλίας με άλλους καθηγητές; Ποια είναι η άποψη του για τη συμβουλευτική και το έργο μου ως σύμβουλος; Θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε ως αφετηρία από το απόφθεγμα του Einstein ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ιδιοφυΐες, στο πώς θα φανούν στα δικά μας μάτια έχει να κάνει με τη δοκιμασία που θα τους ζητήσουμε να φέρουν σε πέρας. Θα μπορούσαμε να συζητήσουμε για τη ζώνη επικείμενης ανάπτυξης του Vygotsky, ότι το κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό, ότι το κάθε παιδί συνεργαζόμενο με άλλα παιδιά, σε ομάδα ή δυάδα, μαθαίνει. Η θέση μου δεν είναι να κρίνω τις απόψεις του, αλλά να τις ακούσω με προσοχή και υπομονή, να αντιληφθώ τυχόν δυσκολίες που θα εκφράσει, να παρατηρήσω πολύ προσεκτικά μήπως ανοίγεται κάποιο περιθώριο κάτι να προσέξει ο συνάδελφος στη συμπεριφορά του προς τους μαθητές, αν κάτι θα μπορούσε να αλλάξει, αν κάτι θα μπορούσε να το δει διαφορετικά.

Ένα ζήτημα που με έχει απασχολήσει είναι κατά πόσο επιθυμώ και κατά πόσο μου επιτρέπεται (απόρρητο και ζήτημα εμπιστοσύνης) να μεταφέρω ό,τι ή κάτι που έχω συζητήσει με τον συγκεκριμένο μαθητή, κατά τη διαδικασία της συμβουλευτικής, στο συγκεκριμένο καθηγητή. Καθαρά προσωπική μου στάση θα αποφύγω να το κάνω. Ούτε τον συνάδελφο θα ήθελα να τον εκθέσω, θα προτείνω στο διευθυντή να σκεφτεί να προσφέρει στο σύλλογο μας μία επιμορφωτική δράση τουλάχιστον δέκα ωρών για το ζήτημα των μαθησιακών δυσκολιών και της διάσπασης προσοχής από ειδικούς παιδαγωγούς και ψυχολόγους. Θεωρώ ότι προτού κρίνεις κάποιον, προτού του δείξεις πώς να πράξει, ενημέρωσε τον πρώτα πώς είναι το καλύτερο για όλους τους εμπλεκόμενους να δράσει. Συνειδητοποιώ ότι έχουμε κενό ενημέρωσης και ευαισθητοποιήσης σε αυτά τα ζητήματα, ακόμη και εκπαιδευτικοί που έχουμε συμπληρώσει πάνω από δεκαπέντε χρόνια. Για μένα, το ζήτημα που έφτασε για συμβουλευτική δεν αφορά μόνο έναν μαθητή και έναν εκπαιδευτικό, αλλά είναι μία ακόμη υπενθύμιση για την αναγκαιότητα επιμόρφωσής μας. Στην επιμόρφωσή μας, θα ενημερωθούμε πόσο σημαντικές δεξιότητες απέναντι σε κάθε μας μαθητή είναι η υποστήριξη, η ενθάρρυνση, η προσεκτική ακρόαση, η αποδοχή, η εμπιστοσύνη, ο σεβασμός, η επίλυση διαφορών. Μέσα από παιγνίδια ρόλων, θα έρθουμε και πιο κοντά ως σύλλογος και θα θέσουμε αυτές τις δεξιότητες σε λειτουργία. Θα ενημερωθούμε για κατάλληλες διδακτικές προσεγγίσεις που να ελκύουν την προσοχή και το ενδιαφέρον των μαθητών. Θα ενημερωθούμε και για την περιβαλλοντική οργάνωση της τάξης, για έντυπα/ κλείδες παρατήρησης που θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε και για τη διαφοροποιημένη διδασκαλία.

Βιβλιογραφία

Stepert Marta & Verliefde Erik, Focusing με παιδιά, Η τέχνη της επικοινωνίας με παιδιά στο σχολείο και στο σπίτι, ελληνικό κέντρο focusing, 2017.