ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ 

 Καλείστε να αναλάβετε συμβουλευτικό ρόλο στο μαθητή - έφηβο με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες και ενδείξεις διάσπασης προσοχής, εντός του σχολικού του πλαισίου.

Ο μαθητής Γρηγόρης αναφέρει σε μια πρώτη συνάντηση με το Σύμβουλο:

    “Δεν τα καταφέρνω πολύ καλά στα μαθηματικά και με τον καθηγητή δεν έχουμε και την καλύτερη επικοινωνία. Προσπαθώ πολύ και πάλι δεν καταφέρνω ποτέ να πετύχω ένα 13. Κάθε φορά που απαντάω κάτι και είναι λάθος, μου κάνει υποτιμητικά σχόλια μπροστά σε όλους στην τάξη. Σε όλα τα άλλα μαθήματα τα πάω πολύ καλά, εκτός από τη γλώσσα, αλλά εκείνη η καθηγήτρια με καταλαβαίνει και μου δίνει πολύ χρόνο κάθε φορά που κάτι με ρωτάει.

    Δεν έχω θέματα με κανέναν άλλο καθηγητή. Έχω κουραστεί να προσπαθώ και να μην βγαίνει πουθενά! Νομίζω ότι δε με συμπαθεί και σίγουρα δεν καταλαβαίνει την προσπάθεια μου. Θέλω να αλλάξω σχολείο γιατί όλοι οι συμμαθητές μου μου λένε ότι είμαι “και λίγο χαζός στα μαθήματα”...”

    Καλό είναι να αναφερθείτε σε δεξιότητες συμβουλευτικής που μπορείτε να αξιοποιήσετε στη συμβουλευτική διαδικασία με το μαθητή. Επίσης, μπορείτε να αναφερθείτε στις τεχνικές που θα χρησιμοποιήσετε και ταιριάζουν σε αυτή την ηλικία. Παράλληλα, οφείλετε να δώσετε κατευθύνσεις στον εκπαιδευτικό του για την ορθότερη αντιμετώπιση του μαθητή 

    Στο πρώτο στάδιο της συμβουλευτικής, τη διερεύνηση, μία πρώτη προσέγγιση θα μπορούσε να γίνει μέσω του focusing, τεχνική με την οποία μπορεί να έρθει σε επαφή με τα συναισθήματά του και να ανακαλύψει έναν τρόπο έκφρασης. Ως αφετηρία, το παιδί κάθεται αναπαυτικά, του δίνεται χρόνος να ηρεμήσει. Ζητώ τη συναίνεση του για να ακολουθήσουμε αυτή την τεχνική που θα το βοηθήσει να έχει μία αίσθηση για το όλο της εμπειρίας μίας κατάστασης. Ας υποθέσουμε ότι δέχεται. Δεν νιώθει ότι χειραγωγείται, αλλά επιτρέπει να μάθει κάποια βήματα καθοδήγησης. Νιώθει ότι γίνεται σεβαστό, αφήνει στην άκρη τις περιττές σκέψεις και ανησυχίες και συνεχίζουμε “Ας φανταστείς ένα μπαλόνι. Βάλε ό,τι σε ενοχλεί μέσα σε αυτό το μπαλόνι και αποχαιρέτησε το καθώς το βλέπεις να ανεβαίνει προς τον ουρανό”. Το ρωτώ αν θα μπορούσα να το συνοδέψω, για να νιώθει ότι έχει τον έλεγχο της διαδικασίας. Στη συνέχεια, το παιδί αφήνεται να μοιρασθεί με συντομία την “καρδιά” του προβλήματος. Ό,τι και να εκφραστεί από το παιδί, θα το καθρεφτίσω. Σταδιακά, έχουμε, όπως ελπίζω, συγχρονιστεί και ηρεμήσει ώστε να εμβαθύνουμε στο βίωμα του, για το πώς νιώθει για ότι συμβαίνει “Τι σε εμποδίζει να νιώσεις καλά;”. Αντανάκλαση συναισθημάτων όπως “Φαίνεται σαν κάτι να είναι θυμωμένο/ στενοχωρημένο μέσα σου;”. Μέσα από αυτή την τεχνική μαθαίνει να συγκεντρώνεται στην εσωτερική του εμπειρία και να αποδέχεται και τα πιο δύσκολα συναισθήματα. Ακολουθεί το στάδιο της παρατήρησης “Παρατήρησε πού το αισθάνεσαι αυτό στο σώμα σου, τώρα που το θυμάσαι…” “Πάρε όσο χρόνο θέλεις για να δεις τι αίσθηση έχει αυτό στο σώμα σου”. Στη συνέχεια, μένει με τη βιωμένη αίσθηση. Έχει να επιλέξει τι θα ήταν καλύτερο για το ίδιο να περιγράψει πιο αναλυτικά τη βιωμένη αίσθηση ή να τη ζωγραφίσει. Σε αυτό το στάδιο αναπαράστασης, δεν διακόπτω. Πολύ πιθανό, θα ακούσουμε στη συνέχεια έναν αναστεναγμό ή κάποιον άλλον ήχο ανακούφισης ή δάκρυα ανακούφισης και τότε μόνο λέω “Παρατηρείς αυτόν τον αναστεναγμό; Τι αίσθηση έχει τώρα μέσα σου;” Γιατί να επιλέξω αυτή την τεχνική; Το παιδί μαθαίνει, ολοένα και περισσότερο μέσα από την εξάσκηση, να παρατηρεί το δικό του βίωμα, ανακαλύπτει έναν τρόπο να το μαλακώνει, να το αναπλάθει. Ευελπιστώ, ότι νιώθει να έχει τον έλεγχο του εαυτού του και ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία να μην τρομάζει ότι κάτι δυσάρεστο θα του συμβεί από τους άλλους. Νιώθει ότι έχει τη δίοδο να το επεξεργαστεί. Μαθαίνει να αυτορρυθμίζει τα συναισθήματά του. Για μένα, επέλεξα αυτή την τεχνική, για να γνωρίζω τι πραγματικά νιώθει το παιδί, συνδεδεμένο με το βίωμα και τα συναισθήματά του, όχι μόνο από το τι του λένε οι σκέψεις του.

    Στο στάδιο της συνειδητοποίησης, αρχίζει να νιώθει ότι δεν είναι έρμαιο της επικοινωνίας με τον καθηγητή. Το πώς νιώθει για τον εαυτό του δεν εξαρτάται τόσο από τους άλλους. Θα κάνει μεν κάποια απόπειρα με τον καθηγητή να του εκφράσει πώς νιώθει, αλλά έχει αντιληφθεί ότι ο καθηγητής είναι ένας άνθρωπος με τα δικά του ιδιαίτερα βιώματα και το πώς αντιδρά δεν έχει να κάνει με το ίδιο το παιδί, αλλά με το ποιος είναι ο ίδιος. Αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να ελέγξει τη συμπεριφορά του καθηγητή αλλά το πώς νιώθει και αντιδρά ο ίδιος απέναντι σε όλο αυτό. Συνειδητοποιεί ότι δεν του λένε όλοι οι συμμαθητές του ότι είναι χαζός στα μαθήματα, και όχι και τόσο συχνά, αλλά όταν η στενοχώρια ή ο θυμός τον κυριεύει νιώθει και μέσα του κάτι να του φωνάζει ότι είναι χαζός και ότι μεγεθύνει όποιο ερέθισμα από τους άλλους. Στο πλάνο δράσης, το ίδιο το παιδί προτείνει ότι δεν θα αλλάξει σχολείο, αλλά αναζητά έναν τρόπο να νιώθει πιο αισιόδοξα, πιο φωτεινά μέσα του. Να δυναμώσει κάτι μέσα του. Ένας ενδεχόμενος τρόπος θα ήταν να μάθει να εστιάζει και στις όμορφες στιγμές της καθημερινότητάς του. Συγκεκριμένα “Έχεις βιώσει κάτι ευχάριστο τελευταία;… Σκέψου τώρα πάλι αυτό… Φαντάσου να το ζεις πάλι… άφησε την ηρεμία να σε κατακλύσει… έχεις αυτή την ωραία αίσθηση στο σώμα σου… Μπορείς να δώσεις ένα χρώμα σε αυτό;”. Το βίωμα της καθημερινότητας δεν είναι μία ευθεία γραμμή, το πώς θα πορευτούμε και θα νιώσουμε μέσα σε όλες τις καμπύλες της είναι, σε μεγάλο βαθμό, στο χέρι μας. Το παιδί αντιλαμβάνεται ότι η μαθησιακή διαδικασία στη κάθε μέρα έχει να του μάθει πολλά και όχι και ο επιθυμητός στόχος- ο βαθμός. Στη σχολική καθημερινότητα στρέφεται στα θετικά που θα του δώσουν ευχάριστα βιώματα και δύναμη.

    Ως προς τον καθηγητή, δυσκολεύει κάπως το ζήτημα. Είναι συνάδελφος. Καθοριστικό το πώς έχει διαμορφωθεί ως άνθρωπος, οι σκέψεις του για τη ζωή, αλλά και την εκπαίδευση. Το πώς βλέπει του μαθητές; Ένα άλλο ζήτημα, το πόσα χρόνια έχει θητεία στην εκπαίδευση, πώς αντιμετωπίζει τους άλλους συναδέλφους, αν αφήνει περιθώριο συνεργασίας ή συνομιλίας με άλλους καθηγητές; Ποια είναι η άποψη του για τη συμβουλευτική και το έργο μου ως σύμβουλος; Θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε ως αφετηρία από το απόφθεγμα του Einstein ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ιδιοφυΐες, στο πώς θα φανούν στα δικά μας μάτια έχει να κάνει με τη δοκιμασία που θα τους ζητήσουμε να φέρουν σε πέρας. Θα μπορούσαμε να συζητήσουμε για τη ζώνη επικείμενης ανάπτυξης του Vygotsky, ότι το κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό, ότι το κάθε παιδί συνεργαζόμενο με άλλα παιδιά, σε ομάδα ή δυάδα, μαθαίνει. Η θέση μου δεν είναι να κρίνω τις απόψεις του, αλλά να τις ακούσω με προσοχή και υπομονή, να αντιληφθώ τυχόν δυσκολίες που θα εκφράσει, να παρατηρήσω πολύ προσεκτικά μήπως ανοίγεται κάποιο περιθώριο κάτι να προσέξει ο συνάδελφος στη συμπεριφορά του προς τους μαθητές, αν κάτι θα μπορούσε να αλλάξει, αν κάτι θα μπορούσε να το δει διαφορετικά.

Ένα ζήτημα που με έχει απασχολήσει είναι κατά πόσο επιθυμώ και κατά πόσο μου επιτρέπεται (απόρρητο και ζήτημα εμπιστοσύνης) να μεταφέρω ό,τι ή κάτι που έχω συζητήσει με τον συγκεκριμένο μαθητή, κατά τη διαδικασία της συμβουλευτικής, στο συγκεκριμένο καθηγητή. Καθαρά προσωπική μου στάση θα αποφύγω να το κάνω. Ούτε τον συνάδελφο θα ήθελα να τον εκθέσω, θα προτείνω στο διευθυντή να σκεφτεί να προσφέρει στο σύλλογο μας μία επιμορφωτική δράση τουλάχιστον δέκα ωρών για το ζήτημα των μαθησιακών δυσκολιών και της διάσπασης προσοχής από ειδικούς παιδαγωγούς και ψυχολόγους. Θεωρώ ότι προτού κρίνεις κάποιον, προτού του δείξεις πώς να πράξει, ενημέρωσε τον πρώτα πώς είναι το καλύτερο για όλους τους εμπλεκόμενους να δράσει. Συνειδητοποιώ ότι έχουμε κενό ενημέρωσης και ευαισθητοποιήσης σε αυτά τα ζητήματα, ακόμη και εκπαιδευτικοί που έχουμε συμπληρώσει πάνω από δεκαπέντε χρόνια. Για μένα, το ζήτημα που έφτασε για συμβουλευτική δεν αφορά μόνο έναν μαθητή και έναν εκπαιδευτικό, αλλά είναι μία ακόμη υπενθύμιση για την αναγκαιότητα επιμόρφωσής μας. Στην επιμόρφωσή μας, θα ενημερωθούμε πόσο σημαντικές δεξιότητες απέναντι σε κάθε μας μαθητή είναι η υποστήριξη, η ενθάρρυνση, η προσεκτική ακρόαση, η αποδοχή, η εμπιστοσύνη, ο σεβασμός, η επίλυση διαφορών. Μέσα από παιγνίδια ρόλων, θα έρθουμε και πιο κοντά ως σύλλογος και θα θέσουμε αυτές τις δεξιότητες σε λειτουργία. Θα ενημερωθούμε για κατάλληλες διδακτικές προσεγγίσεις που να ελκύουν την προσοχή και το ενδιαφέρον των μαθητών. Θα ενημερωθούμε και για την περιβαλλοντική οργάνωση της τάξης, για έντυπα/ κλείδες παρατήρησης που θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε και για τη διαφοροποιημένη διδασκαλία.

Βιβλιογραφία

Stepert Marta & Verliefde Erik, Focusing με παιδιά, Η τέχνη της επικοινωνίας με παιδιά στο σχολείο και στο σπίτι, ελληνικό κέντρο focusing, 2017.

 ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ 

    «Μια τετραμελής οικογένεια οικονομικών μεταναστών απευθύνθηκε σε έναν οικογενειακό σύμβουλο, διότι υπήρχαν προστριβές στην οικογένεια, τόσο ανάμεσα στους γονείς, όσο ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά (Γ. αγόρι 10 ετών και κορίτσι 8 ετών) και γενικά ήταν φανερό ένα πρόβλημα επικοινωνίας. Χαρακτηριστικά αναφέρουν «Ήρθαμε για να μας κάνετε οικογένεια». Από τις πρώτες πληροφορίες που συλλέχθηκαν, προέκυψε το στοιχείο ότι το πρώτο παιδί της οικογένειας πέθανε, ενώ η μητέρα ήταν έγκυος στον Γ., μετά από ένα τραγικό ατύχημα που συνέβη όταν ήταν έξω με τον πατέρα, του οποίου η προσοχή είχε διαφύγει για λίγο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο πατέρας να κλειστεί στον εαυτό του (40 ετών) και η μητέρα (33 ετών) να περάσει το υπόλοιπο της εγκυμοσύνης της νιώθοντας μοναξιά. Ο Γ. όταν γεννήθηκε πήρε το όνομα της αδερφής του. Είναι ένα συμπαθητικό και φιλικό αγόρι, αλλά δεν ακολουθεί τα όρια και τους κανόνες και παρουσιάζει χρόνια εγκόπριση. Ενώ είχε αποκτήσει φυσιολογικά τον έλεγχο των σφικτήρων, το ζήτημα προέκυψε σποραδικά και το τελευταίο διάστημα είχε γίνει πιο έντονο. Συχνά η μητέρα συμμαχεί με τα παιδιά εναντίον του πατέρα».

Ποιες είναι οι δυσκολίες που συναντά ο οικογενειακός σύμβουλος με την οικογένεια;

Σύμφωνα με την συστημική οικογενειακή θεωρία του Bowen, σε ποια στοιχεία πρέπει να εστιάσει ο σύμβουλος προκειμένου να ξεκινήσει τη συμβουλευτική σχέση με τα μέλη της οικογένειας; Τεκμηριώστε την απάντησή σας.

    Με μία πρώτη εντύπωση, η οικογένεια αντιμετωπίζει δυσκολίες, όταν μάλιστα ζητά από τον σύμβουλο να τους “κάνει” οικογένεια. Το να το ζητάνε από κάποιον πέρα από την οικογένεια, σπουδαίο φυσικά το ότι έκριναν αναγκαίο να ζητήσουν καθοδήγηση και βοηθητικό που αναφέρουν “ήρθαμε”. Φυσικά στη συνέχεια θα φανεί αν και οι δύο γονείς συμπίπτουν σε αυτή τους την επιθυμία. Εκ πρώτης, επίσης, ο οικογενειακός σύμβουλος ενδέχεται να συναντήσει μία πρώτη δυσκολία αν βιαστικά τους εντάξει στην ευρύτερη κατηγορία των ευάλωτων/ ευπαθών ομάδων “οικονομικοί μετανάστες”. Χρειάζεται να βάλει στην άκρη όποια “προκατάληψη” τυχόν θα μπορούσε να έχει για αυτούς τους ανθρώπους, όπως ανάμεσα σε δύο χώρες, δυσκολίες αποχωρισμού & προσαρμογής, οικονομικές δυσκολίες. Όλα αυτά μπορεί να συνδέονται με τις προστριβές μέσα στην οικογένεια, αλλά χρειάζεται να τα διερευνήσει δημιουργώντας ένα πλαίσιο σεβασμού, ασφάλειας και εμπιστοσύνης και ακούγοντας τους (ενεργητική ακρόαση), βάζοντας στην άκρη τα όποια στερεότυπα. Κάθε μέλος μίας οικογένειας αλληλεπιδρά με το ευρύτερο περιβάλλον και η δυναμική της οικογένειας επηρεάζεται από τις δυσκολίες, ας περιμένει ο σύμβουλος να ακούσει από τα ίδια τα άτομα πώς αφηγούνται τις δικές τους συνδέσεις. Όπως αντίστοιχα, και το πώς οι ίδιοι νοηματοδοτούν τις προστριβές και τα ζητήματα επικοινωνίας, μέσα από το δικό τους πολιτισμικό και κοινωνικό υπόβαθρο, ενδέχεται να διαφέρει από την κοινωνικά και πολιτισμικά διαμορφωμένη ματιά του συμβούλου. Στην περίπτωση που ο σύμβουλος αντιληφθεί ότι χρειάζεται συνεργασία με διερμηνέα ή πολιτισμικά εξειδικευμένου σύμβουλου, επιδιώκοντας ό,τι χρειάζεται για να διατηρήσει μία διαπολιτισμική προσέγγιση. Ως πιο μεγάλη δυσκολία, υπό τη δική μου οπτική, για τον οικογενειακό σύμβουλο είναι να μην σχηματοποιήσει, πολύ νωρίς, τη δυναμική αυτής της οικογένειας και τη συνδέσει με τη απώλεια του πρώτου παιδιού. Ακόμη και αν έχει βάση μία τέτοια ερμηνεία, χρειάζεται να ακούσει το ζευγάρι να αφηγείται για τον τρόπο γνωριμίας τους, πώς και οι δυο τους, μέσα από τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, έχουν βιώσει το θάνατο του παιδιού τους, τι τους έκανε να δώσουν το όνομα του στο επόμενο, πώς συνδέεται αυτή η επιλογή με οικογενειακές παραδόσεις, θρησκευτικές πρακτικές, νοοτροπία. Το ζήτημα της εγκόπριση να μη βιαστεί να το συνδέσει με αίτια, αλλά να συνεργαστεί με τον παιδίατρο από τον οποίο ενδέχεται να ενημερωθεί και πιο εμπεριστατωμένα για το παιδί και το ζήτημα. Στη συνέχεια, θα μπορεί να κάνει και πιο εύστοχες συνδέσεις.

    Η συγκεκριμένη μελέτη περίπτωσης θα μπορούσε να προσεγγιστεί με διάφορες οπτικές, για λόγους συντομίας, θα επικεντρωθώ αυστηρά σε μία οπτική επηρεασμένη από το διαγενεαλογικό μοντέλο του Bowen. Ένα παραπάνω, αν αυτοί οι άνθρωποι προέρχονται από έναν πολιτισμό με αξίες συλλογικότητας ή αυστηρά οριοθετημένων ρόλων με αντίσταση στην αλλαγή, παρά ατομισμού και εστίαση στις ατομικές ανάγκες, χρειάζεται μία οπτική που θα λαμβάνει υπόψη το πολυγενεαλογικό ή/ και το ιστορικό τους πλαίσιο (πολυγενεαλογική διαδικασία μετάδοσης). Η συμπεριφορά του μικρού αγοριού και το χρόνιο θέμα του θα συσχετιστεί με το οικογενειακό συναισθηµατικό σύστηµα που επεκτείνεται σε αρκετές γενιές, με ένα ευρύτερο οικογενειακό πλαίσιο. Η συγκεκριμένη προσέγγιση, επίσης, θα είναι πολύ χρήσιμη στην αποτριγωνοποίηση της οικογένειας. Η μητέρα, σταδιακά, να ανακαλύψει τη δυναμική σχέση της με τα παιδιά, τη συμπεριφορά της απέναντι τους, να διαμορφώσουν μία σχέση σταθερή χωρίς να αντιμετωπίζει τον πατέρα ως παράγοντα που αν εναντιωθούν απέναντι του θα νιώθουν πιο κοντά. Και οι δύο σύντροφοι θα καθοδηγηθούν να ανακαλύψουν τον τρόπο διαφοροποίησης ή συγχώνευσης που είχαν με την αρχική τους οικογένεια και πώς επιδρά στην τωρινή τους οικογένεια καθώς και να συνειδητοποιήσουν τα δυσλειτουργικά μοτίβα που φέρουν από τις πρώτες τους εμπειρίες, από τις αρχικές οικογένειες. Το πιο πολύτιμο, να ανακαλύψουν τους ρόλους που έχουν συγχωνευθεί μέσα στην οικογένεια τους και σταδιακά να ενδυναμώσουν τη διαφοροποίηση του κάθε ατόμου ως ξεχωριστού εαυτού. Το κάθε μέλος να μπορεί να είναι ο εαυτός του και να επιτρέπει και στα άλλα μέλη να είναι ο εαυτός τους, υγιές για να μπορούν να συνεχίσουν να διατηρούν αρμονικές σχέσεις ανάπτυξης εαυτού μεταξύ τους. Σταδιακά, θα διερευνήσουν το θυμικό σύστημα της πυρηνικής οικογένειας, τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο ένα μέλος τους χειραγωγεί αυτόματα ένα άλλο, όπως ενδέχεται να συμβαίνει μέσα από τη σύγκρουση του ζεύγους, αλλά και με τη διαταρακτική συμπεριφορά του παιδιού. Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, θα ανακαλύψουν την προβολική διαδικασία, ποιους φόβους και προσδοκίες οι γονείς προβάλλουν/μεταδίδουν στα παιδιά τους. Θα χαρτογραφήσουν τη σειρά γέννησης των παιδιών τους και θα αναρωτηθούν πώς μπορεί να επηρεάζει τη δυναμική της οικογένειας τους και αν αντιλαμβάνονται περιθώρια αλλαγής αυτής της οπτικής.

 

ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ

Ο Αχιλλέας μαθητής της Α Τάξης Λυκείου έχασε πριν λίγες μέρες τον πατέρα του σε τροχαίο ατύχημα. Επέστρεψε στο σχολείο σε πολύ άσχημη ψυχολογική κατάσταση και κατά τη διάρκεια του μαθήματος κλαίει. Οι συμμαθητές του αισθάνονται αμήχανοι και πολύ μπερδεμένοι. Δεν γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν.

α) Ως σύμβουλοι στο σχολείο πώς θα αλληλεπιδρούσατε μαζί του στην πρώτη συνάντηση και τι βήματα θα ακολουθούσατε προκειμένου να αισθανθεί εμπιστοσύνη με εσάς ;

β) Τι ενέργειες θα κάνατε ως Εκπαιδευτικοί προκειμένου να βοηθήσετε τον Αχιλλέα στο να αντιμετωπίσει το πρόβλημα που βιώνει και να βοηθήσετε και την ομάδα της τάξης να επικοινωνήσει μαζί του; 

    Προτού συναντηθώ με τον Αχιλλέα, προέχει να έχω νιώσει τον εαυτό μου και τα συναισθήματα μου απέναντι του, ως άνθρωπο σε σχέση με το ποιος είναι και τι του συνέβη. Παράλληλα, να έχω νιώσει μέσα μου τι μου προκαλεί ένα απρόοπτο γεγονός και μάλιστα ο θάνατος, να γνωρίζω το πώς νιώθω, έχει να κάνει με την αυθεντικότητά μου, για να μπορέσω να συναντηθώ μαζί του, να είμαι παρούσα για αυτόν, με αυτόν, χωρίς να παρεμβαίνουν τα δικά μου “αδούλευτα” συναισθήματα, αναμνήσεις, φόβοι. Συναντιέμαι μαζί του, είμαι δίπλα του, προχωρώ μαζί του και ακροάζομαι ενεργητικά την κάθε του λέξη, κίνηση, το βίωμα των εμπειριών του. Προέχει να νιώσει την παρουσία μου, χωρίς να τον κατευθύνω για το πώς να νιώσει, να τον παρηγορώ με το στυλ “έτσι είναι η ζωή”, να τον καθησυχάζω “θα περάσει και αυτό”, να τον ρωτώ για το πώς έμαθε την είδηση του πατέρα του, χωρίς να αναμοχλεύω ποιος έχει την ευθύνη του δυστυχήματος, χωρίς να προσπαθώ να αλαφρύνω την ατμόσφαιρα, χωρίς να τα τραγικοποιώ, χωρίς να γενικεύω “όλα τα παιδιά υποφέρουν, αν τους συμβεί κάτι ανάλογο” (τα γνωστά αμαρτήματα της συμβουλευτικής). Τίποτα από αυτά δεν θα βοηθούσε. Είμαι όσο γίνεται πιο σιωπηλή, το βλέμμα μου και οι εκφράσεις μου δείχνουν να συμμερίζομαι τα όποια συναισθήματα του, να τα αποδέχομαι, χωρίς να θέλω να τα αλλάξω. Μόνο αν νιώσει ότι είμαι εκεί μαζί του και ότι τον συναισθάνομαι (ενσυναίσθηση), θα μπορέσει να με εμπιστευτεί και θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε μαζί.

    Φυσικά και σε μετέπειτα συναντήσεις, αν το θελήσει ο Αχιλλέας, μπορούμε αυτό το ζήτημα να το φέρουμε σε διάλογο. Ταιριαστή προσέγγιση η θεωρία μάθησης της “Τυχαιότητας”, κατά πόσο νιώθει ότι αυτό το απρόοπτο θλιβερό γεγονός θα επηρεάσει το μέλλον του, ποιες δεξιότητες νιώθει ότι διαθέτει για να το αντιμετωπίσει, ποιες άλλες δεξιότητες θα μπορούσαμε σε συνεργασία να ενδυναμώσουμε. Μία τέτοια δεξιότητα που ενδέχεται ήδη το παιδί να έχει αλλά θα μπορούσε και να ενδυναμωθεί είναι το ψυχικό σθένος, δηλαδή ο συνδυασμός της επιμονής και του πάθους, να νιώσει ο Αχιλλέας ότι έχει το εσωτερικό έλεγχο της ζωής του -στην περίπτωση που έχει κλονιστεί αυτή η αίσθηση- να συνεχίσει να επιδιώκει τους στόχους του και τα όνειρά του. Η προσέγγιση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας θα μπορούσε να αναφανεί ως πολύτιμος σύμβουλος, καθώς μας προετοιμάζει ότι η ζωή έχει τις δυσκολίες της και το ζήτημα είναι πώς θα τις αντιμετωπίσουμε και να ανασυγκροτηθούμε. Στην περίπτωση που θα ένιωθε κενό ότι πια η ζωή του έχει χάσει το νόημα της, θα μπορούσαμε να δούμε μαζί τη λίστα του John Goddard με τους 127 στόχους όπως τους είχε θέσει στα δεκαπέντε του ως ένα έναυσμα για να ανακαλύψει ξανά κάποιο νόημα στη ζωή του, συζητώντας τη λίστα και σταδιακά εστιάζοντας στο τι ο ίδιος θα επιθυμούσε. Όλα αυτά θα μπορούσαν να γίνουν και άλλες προσεγγίσεις που θα ταίριαζαν με τον Αχιλλέα, μόνο όταν ο ίδιος θα ένιωθε αρκετά έτοιμος για να προχωρήσουμε, όταν δηλαδή θα ένιωθε ότι έχει την ανάγκη να λεκτικοποιήσει το πώς νιώθει, αλλιώς μέχρι τότε παραμένουμε στην ενεργητική ακρόαση και αποδοχή άνευ όρων των συναισθημάτων του.

    Σχετικά με την ομάδα, βασικά σημεία να εμπιστευθώ μέσα μου: να μη φοβάμαι- η ομάδα έχει τεράστια δύναμη, μεγαλύτερη από τη δύναμη του κάθε μέλους της. Να εμπιστεύομαι την ομάδα και τις δυνάμεις που έχει κάθε μέλος. Να μην προκαταβάλλομαι- είμαι μέσα στην ομάδα, για την ομάδα και προχωρώ μαζί τους. Κάθε συναίσθημα είτε του Αχιλλέα είτε των συμμαθητών του είναι αποδεκτό και είναι αφετηρία για να προχωρήσει η ομάδα, να εστιάσουμε, να ακροαστούμε το πώς νιώθουμε, δεν το κρίνω, δεν προσπαθώ να το αλλάξω. Η ομάδα έχει τεράστια θεραπευτική αξία, λειτουργεί ως προθάλαμος για το τι θα συναντήσει, έξω από την ομάδα, ο Αχιλλέας. Όχι μάσκες και δάκρυα, αλλά ειλικρίνεια, έκφραση δυσκολιών. Όχι “τι θα έκανα εγώ, Αχιλλέα, στη θέση σου”, αλλά “προσπαθώ, Αχιλλέα, να σε νιώσω, μπορεί εσύ να νιώθεις διαφορετικά, είμαι εδώ για να σε ακούσω”. Σε μεγάλο βαθμό, εξαρτάται από εμένα, τουλάχιστον στην αρχή και σταδιακά περνά στην ομάδα, το να καλλιεργηθεί ένα κλίμα εμπιστοσύνης, αποδοχής, δηλαδή κάθε μέλος της ομάδας είναι διαφορετικό, νιώθει διαφορετικά, εκφράζεται διαφορετικά, έχει διαφορετική “φωνή”. Δεν χρειάζεται να ανησυχώ για το πώς θα νιώσει ο Αχιλλέας, σε αυτό το κλίμα, θα νιώσει και ο ίδιος, πιο άμεσα, τα συναισθήματά του, ότι τον πληγώνει θα είναι σε θέση να το εκφράσει. Είμαι στην ομάδα και αυτό εκδηλώνεται μέσα από τη βλεμματική επαφή, τον τόνο της φωνής, τις εκφράσεις του προσώπου μου. Προέχει να εκφραστούν τα μέλη της ομάδας, χωρίς να έχω στο μυαλό μου ένα συγκεκριμένο καλούπι για το πώς πρέπει να πορευτεί η ομάδα. Το μονοπάτι του πένθους για τον κάθε άνθρωπο είναι διαφορετικό, έχει άλλα στάδια, άλλους χρόνους. Κρίσιμο ζήτημα σε αυτό το μονοπάτι ο Αχιλλέας να νιώθει ότι έχει συνοδοιπόρους που τον νιώθουν, και αυτοί θα είναι κάποια μέλη της ομάδας όπως θα έχουν ενδυναμωθεί μέσα από την ομάδα.

 Διαβάζοντας τη ΣΤΩΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ του William B. Irvine 

ανακάλυψα ότι

- "Οι Στωικοί επινόησαν μια στρατηγική για να μετατρέψουν τα 

ξινά λεμόνια που μας δίνουν οι αναποδιές της ζωής σε γλυκιά 

λεμονάδα - ή ακόμα και σε γλύκισμα λεμονιού." (σ. 86)

- "Οι αναποδιές και οι επιθυμίες συνδέονται μεταξύ τους: το 

εάν κάτι θα μετρήσει ως αναποδιά  εξαρτάται από αυτό που 

θέλει κάποιος, ενώ το πόσο σημαντική  θα είναι η αναποδιά 

εξαρτάται από το πόσο πολύ το θέλει. (σ.36)" 

- το πώς προσδιορίζω νοητικά την αναποδιά (πλαισιώνω) επιδρά 

στο πώς θα αντιδράσω απέναντι της. 

"Αισιόδοξος είναι κάποιος ο οποίος έχει τη συνήθεια να 

τοποθετεί τους πίνακες της ζωής σε πλαίσια που τους κάνουν 

να δείχνουν όμορφοι, ενώ απαισιόδοξος είναι κάποιος που τους 

τοποθετεί σε άσχημα πλαίσια." (σ. 97)

- μπορώ να δω μία αναποδιά ως είδος πρόκλησης, ως δοκιμασία. 

Να την αντιμετωπίζω ως φυσικό να συμβεί στη ζωή μου, καθώς 

με θεωρώ έναν ον πεπερασμένο και ζω σε έναν  πολύπλοκο, 

αβέβαιο κόσμο τον οποίο δεν ελέγχω. Στο επίπεδο του 

συμβάντος, δεν ελέγχω τι θα μου συμβεί. 

Το ζήτημα, τότε, δεν είναι γιατί συμβαίνουν οι αναποδιές, 

αλλά πώς να τις αντιμετωπίσω. Στο μετα-επίπεδο της 

απόκρισης στο συμβάν, μπορώ να ελέγξω την αντίδρασή μου. 

- Με το που συμβαίνει η αναποδιά, προσπαθώ να μην την αφήσω 

να με αναστατώσει, να διατηρήσω την ψυχική γαλήνη, να 

περιορίσω τον θυμό, τη λύπη, την απελπισία, τη ζήλια. 

- Αντιστέκομαι στη σκέψη ότι είμαι το θύμα, για να μην 

καταλήξω να νιώθω συναισθηματικά αβοήθητη. Συγκρατώ την 

αισιοδοξία μου και αναζητώ διέξοδο. 

- Δεν παγιδεύομαι σε ενστικτώδη αντίδραση προς την αναποδιά.

- Σε επόμενο βήμα, μπορώ να βρω μια λύση στο άμεσο πρόβλημα. 

- Καθώς προσπαθώ να αντιμετωπίσω την αναποδιά, αναπτύσσω την 

υπομονή, την εργατικότητα, την αυτοπειθαρχία, την 

εντιμότητα, γίνομαι περισσότερο ένας άνθρωπος που θαυμάζω. 

- Αντιμετωπίζω με επιτυχία την πρόκληση που παρουσιάστηκε 

από την αναποδιά και νιώθω μεγάλη ικανοποίηση. 

- Επιλέγω την εμπλοκή μου σε "Στωικές περιπέτειες", να 

βγαίνω από το οικείο, για να κάνω κάτι που θα με δοκιμάσει. 

Επιλέγω συνθήκες όπου είναι πιθανό να προκύψουν, αιφνίδια, 

αναποδιές, αναποδιές εξάσκησης. 

- Ρίχνω στο υποσυνείδητο μία άγκυρα (αγκύρωση) αναλογιζόμενη 

μία αρνητική αναπαράσταση, παροδικές σκέψεις για το πώς θα 

μπορούσε να χειροτερέψει η ζωή και κατάστασή μου. Δεν θεωρώ 

τίποτα δεδομένο, μπορεί να νιώσω χαρά ή ευγνωμοσύνη για την 

τωρινή μου κατάσταση. "Με λίγη προσπάθεια και ευφυΐα, 

μπορείτε να διακρίνετε ένα φωτεινό σημείο σχεδόν σε κάθε 

σύννεφο που συναντάτε" (σ. 94) 

- Στοχασμός της τελευταίας φοράς. 

- Ημερολόγιο αναποδιών: 

καταγραφή αναποδιάς και την αντίδρασή μου σε αυτήν. 

- Καταγραφή ονείρου με αναποδιές

"Ένα και μόνο όνειρο είναι πιθανό να περιέχει μία αλυσίδα 

από αναποδιές" (σ.42). 

- "ο θυμός δεν συμβαδίζει με την ευτυχία... αντι-χαρά" (σ.44)

Παρατηρώ την επίδραση του θυμού στη ζωή μου. Χρησιμοποιώ τη 

λογική μου για να αποφύγω τον θυμό, όταν μου συμβαίνει μία 

αναποδιά.

- Το πλαίσιο της αφήγησης (αναπλαισίωση) 

Σκέφτομαι πώς θα αφηγηθώ στο μέλλον την αναποδιά. 

Εστιάζω στο τι χρειάζεται να κάνω για να έχει η ιστορία μου 

αίσιο τέλος.

Να έχω μία ιστορία να αφηγούμαι. 

- "Κάνε αυτό που μπορείς, με αυτό που έχεις, εκεί που 

βρίσκεσαι" (Theodore Roosevelt)(σ.66)

- Αντιδρώ στην αναποδιά με χιούμορ. 

- Αντιμετωπίζω την αναποδιά εντός του πλαισίου του 

παιγνιδιού.